Tanımı ve İçeriği

Tutkal hayvanların kemik, deri gibi bol miktarda jelatin türü protein içeren kısımlarından hidroliz yoluyla elde edilir. Tutkal suda çözündüğünde sıvı hâle gelir ve sürüldüğü iki yüzeyde kuruyarak birbirine yapışır kalır. Tutkaldaki yapışkanlık özelliği, içinde barındırdığı suda eriyebilen maddelerdendir, esasen saf haldeki jelatinde yapışma özelliği yoktur.

Tutkal, imâl edilirken jelatinden başka maddelerin miktarını arttırmak için birkaç saflaştırma işleminden geçirilir. Sonuçta kuru granül hâlinde tutkal elde edilir. Tutkal tabiri, yapıştırıcı özelliği bulunan diğer malzemeler için de kullanılır. Bunlar kazein, bitki, tabiî kauçuk ve reçine ile sodyum silikat tutkallarıdır. Sodyum silikatı biz daha çok cam suyu olarak biliriz.

Tutkalların içerikleri kullanıldıkları malzemeye göre değişir. Birçok tutkal petrol kökenli uçucu maddelerden oluşur. Naftalin, fenol, etanol, vinil klorit, formaldehit, akrilonitril ve toluen tutkal üretiminde kullanılan maddelerden bazılarıdır.

Çeşitleri ve Sınıfları

Tutkal türlerini şöyle verebiliriz;

• Kontak tutkalı: Kontak tutkalı suni kauçuğun uygun sıvılarda eritilmesi ile elde edilir. Kauçuklu yapıştırıcı adı da verilen kontak tutkalını piyasada, bally, derby, pattex gibi çeşitli isimlerle görürüz. Kontak tutkalını, formika, plastik ve metal levhaların ağaca bağlanmasında, mobilya döşemeciliğinde, çeşitli mobilyaların kenarlarına bant ve kaplama yapıştırmada, montaj ve onarım işlerinde, küçük çaplı kaplamaların yapıştırılması vb. işlemlerinde kullanırız.
• Epoksi reçine tutkalı: Ağaç, duroplastik, cam, seramik, demir, çelik, alüminyum ve alaşım metallerini yapıştırmak için kullanırız. Hazır halde satılan epoksi reçine tutkalı iki elemanlıdır. Elemanları toz veya sıvı halde satılır. Genellikle iki bileşenli olan epoksiler, diğer termoset plastikler gibi belirli bir süre sonra sıvı hâlden katı hâle geçer ve takip eden bir iki hafta içinde en yüksek sertliğe ulaşır. Epoksi, inşaat alanında da yaygın olarak kullandığımız bir malzemedir. Onarım sırasına uygun çatlakların ve oyukların doldurulup yapıştırılmasında, sonradan betonun içine eklenecek çelik donatıların yerleştirilmesinde kullanırız. Ayrıca, boya veya astar olarak da kullanılabilir. Epoksi aynı zamanda bir yüzey kaplama ürünü olup su altı imalatlarında da kullanılabilir.
• Rezorsin-formaldehit reçine tutkalı: Rezorsin-formaldehit reçinesinden yararlanarak elde edilen bir suni reçine tutkalıdır. Suya ve neme dayanıklıdır. Kontrplak üretiminde, kayık, gemi yapımında, köprü ve yapı işlerinde, kapı, pencere elemanları yapıştırma işlemlerinde ve suya dayanıklı kontrplak imalinde kullanırız. Bu tutkalın da montaj işlerinde ve kaplamaların yapıştırılmasında kullanılabilecek türleri vardır. Montaj işlerinde kullanılan türü, genellikle sıvı halde satılır. Kullanacağımız zaman ağırlıkça %5 oranında sertleştirici katarak hazırlarız.
• Melamin formaldehit reçine tutkalı: Melamin formaldehit reçinesinden veya melamin formaldehit ile üre reçinesi karışımından yararlanılarak elde edilir. Toz halde satılır.
• Üre formaldehit tutkalı: Üre-formaldehit suni reçinesinden elde edilen bir tutkaldır. Bir fabrika ürettiği bu tutkala kaurit adı verdiğinden piyasada “Kaurit tutkalı” olarak biliriz. Tutkalın üretiminde kullanılan üre ve formaldehitin karışım oranları ile kimyasal birleştirme ortamlarını değiştirerek farklı özelliklerde tutkallar elde edebiliriz. Montaj işlerinde ve kaplama yapıştırmada kullanırız.
• Plastik tutkal: Piyasada formika tutkalı, beyaz tutkal, plastik tutkal gibi değişik isimlerle anılır. Teknik adı “polivinilasetat tutkalı”dır. Polivinilasetat bir tür suni reçine olup, su, kömür, kireç ve sirke asidinden kimyasal yollarla elde edilir. Kimyasal yönlendirmelerle farklı özelliklerde polivinil asetat tutkalı elde edilir. Bu tutkallar, asit karakterli ve termoplastik özelliktedir. Yani kurumuş tutkal filmi sıcakta yumuşar ve yapışma zayıflar, soğuyunca ise tekrar sertleşir.
• Kazein tutkalı: Süt ve peynirde bulunan albümin maddesinden yararlanarak üretilir. Beyaz ile krem sarısı renkte toz halindedir. Daha çok dış kapı, pencere yapımında, yağlı boyalı mobilya işlerinde, körağaç astar kaplama yapıştırma, kontrplak sanayinde ve geniş yüzeylerin tutkallanmasında kullanılır.
• Gluten tutkalı: Piyasada boncuk tutkalı olarak anılır. Hayvanların deri, kemik ve kıkırdaklarından elde edilir. Sarı ve koyu kahverenginde olup şeffaftır. Deri tutkalı, kemik tutkalı ve deri kemik karışımı, karışık tutkal olmak üzere çeşitleri vardır. En iyi karışık tutkal, %30 deri ve %70 kemik karışımı şeklinde üretilendir. Mobilya dekorasyon işlerinde her türlü birleştirmelerde, astar ve yüz kaplama yapıştırma işlemlerinde kullanılır.