Tanımı ve İçeriği

Lastik kauçuk, kord bezi ve çelik teller ile çeşitli kimyasal maddelerin birleşiminden oluşan ve aracımızın yer ile temasını sağlayan tek ve en önemli parçadır. Genelde kauçuk yanında çelik tel, tekstil elyafı, az miktarda kurum, yağ, reçine, çinko oksit, kükürt ve farlı kimyasallar içerir. Tekstil iplikleriyle (pamuk, naylon vs.) veya çelik tellerle örülen bir iskelet, sun'i lateks, kauçuk veya sentetik reçinelerle kaplanır. Bu çatı üzerine, tekerlek sırtına gelen, yanında yapışmayı çoğaltıcı dişler bulunan bir lastik tabakası geçirilir. Eskiden iç lastiğin delinmesini önlemek için, bu lastik tabakası üzerine tel ve kauçuktan yapılmış ek bant konulurdu. Günümüzde iskeleti çelik telden yapılan lastiklerin tabanı çok az şekil değiştirir ve ömürleri daha uzundur.

Lastikler, otomobilin ve yükün ağırlığını taşır, motorun yarattığı döndürme momentini yola aktararak çekiş kuvvetine dönüştürür. Yol kaplamasının türü ve yolun durumu (yağmur, çamur, kar, buz) ne olursa olsun, lastiğin görevi güvenli şekilde yol tutuşu sağlamaktır.

Fren balataları yarım daire şeklinde kavis verilmiş ve rotora temas eden yüzey üzerinde sürtünme malzemesi içeren metal parçaları olup, otomotiv ve diğer uygulamalarda kullanılan disk frenlerin bir bileşenidir. Fren pedalına basıldığı anda fren kampanasına sürterek araçta yavaşlama ve durma etkisi yaratırlar. Aracın kinetik enerjisini sürtünme yolu ile termal enerjiye çevirirler. Balatalar fren sistemleri dışında araçlarda debriyaj sisteminde de kullanılırlar.

Balataların içeriğinde asbest, seramik, yarı metalik ya da organik maddeler bulunabilir. Bu durum balatanın kullanılacağı uygulamanın çeşidine göre değişir.

Çeşitleri ve Sınıfları

Lastikler yapılarına, taban desenlerine, kauçuk karışımlarına ve kullanım amaçlarına göre sınıflara ayrılır.

Lastiğin karkas yapısında kullanılan kord bezinin geometrisi lastiğin konvansiyonel veya radyal yapıda olmasını belirler. Konvansiyonel lastiklerde, lastiğin yapısını meydana getiren kord bezleri 30-40 derecelik açılarda, üst üste ve çapraz biçimde yerleştirilir. Bu nedenle konvansiyonel lastikler çapraz katlı ve diyagonal lastikler olarak da adlandırılır. Radyal lastiklerin konvansiyon lastiklere göre en önemli avantajları daha esnek olmaları ve daha az ısınıp daha kolay soğumalarıdır. Bunun dışında radyal lastiklerin yerde bıraktığı taban izi çapraz lastiklerinkinden daha geniştir, konvansiyonel lastiklere oranla % 20 daha iyi yol tutmasını sağlar. Radyal lastiklerde taban sert, yanaklar yumuşaktır; bu da lastiğin yola temas eden bölümünün sürekli olarak aynı genişlikte kalmasını sağlar. Radyal lastiklerin kat ve sırt ayrılmaları da daha dayanıklıdır. Bu ise yola tutunum başarısını arttırır.

Otomobil lastikleri desenlerine göre standart lastikler ve yüksek performans lastikleri olmak üzere ikiye ayrılır. Bu lastiklerin normal tipleri dışında dört mevsim ve kış lastiği versiyonları da piyasada bulunuyor. Dört mevsim lastikleri standart özellikler barındırırken, kış lastikleri soğuk altında sertleşmeyerek karlı ve buzlu zeminlerde yere daha iyi basmayı sağlar.

Balataların da aracın kullanılacağı amaca bağlı olmak üzere çok yumuşak ve saldırgan (yarış aracı uygulamaları gibi) parçalardan; daha sert, daha dayanıklı ve daha az saldırgan parçalara kadar çok sayıda farklı çeşitleri bulunmaktadır. Genel olarak fren balatalarının içerisinde kullanılan malzemeye bağlı olmak üzere 4 farklı çeşidi bulunmaktadır. Bunlar:

Yarı metalik: %30-65 arasında metal içermektedir. İçeriğinde çelik parçacıkları ya da teli, demir tozu, grafit (Karbon), bakır ve inorganik doldu maddeleri bulunmaktadır.

Asbestsiz organik: Sadece organik olarak da adlandırılmaktadır. Cam, kauçuk, karbon ya da Kevlar lifleri ile dolgu maddeleri ve yüksek sıcaklığa dayanıklı reçinelerden oluşmaktadır.

Az metalik: Organik olan balata çeşitlerine daha iyi frenleme yeteneği sağlayabilmek amacıyla küçük miktarlarda (%10-30) çelik ya da bakır malzemesi eklenmesi ile oluşmaktadır.

Seramik: Seramik lifleri, demir içermeyen dolgu malzemeleri, bağlayıcı maddeler ve düşük miktarda metal içermektedir. Diğerlerine göre daha açık renklidir. Tüm çeşitleri içinde en pahalısı olup çevreye zararsızdır.